Gwara Suwalszczyzny
Pierwszym znakiem tożsamości narodu albo jego cząstki jest właśnie język. Taki znak stanowi nasza ginąca gwara, która nie jest zniekształceniem literackiej mowy, lecz stanowi włókno pierwotnego pnia dzisiejszej polszczyzny.
Słowniczek gwary Suwalszczyzny
acyk – haczyk
bajkowaty – niezły, nielichy, znośny
batarejka – latarka kieszonkowa na baterię
bełwan – bałwan, głupiec
bielaska – staw, bagno, bagienko
bojka – drewniane naczynie (urządzenie) do ubijania masła ze śmietany
bondka – bochenek (bonda – narośl, opuchlizna)
brykać – skakać
bułtnoł – skoczył do wody, zanurzył się, dał nurka
bursa – portmonetka
ceber – szerokie, niskie naczynie z klepek drewnianych
chlobie – siorbie,je coś rzadkiego
chnipie – zaczyna płakać, niby płacze (po cichu, czasem udając)
choremzda – chorowity
chto – kto
cieleban – cymbał, nierozgarnięty
cierlica – narzędzie do tarcia lnu (do przełamywania podsuszonych łodyg)
costek – czosnek
cybula – cebula
cyby – gołe nogi
dek – dach
dokiela – dokąd
drapka – stara miotła (zdarta)
dzie – gdzie
dzieza – drewniane naczynie do ciasta chlebowego
farfał – trudno (w znaczeniu: jeśli nie, noto już trudno…)
fela – wada (felowny – z wadą)
flancy – sadzonki
giełgotać – bełkotać (w odniesieniu do dziecka: gaworzyć)
giemba – twarz, gęba
giry – nogi (na nogi mówiono też koperślacy albo kopeły)
goźdź – gwóźdź
gruziel – gruda ziemi (taka zep można było gruźlem pęknąć – żeby można było tą grudą ziemi rzucić)
jecnica – jajecznica
jeglaska – świerk
jegniak – jagnię
jek – jak
jendor – indor
jeroplan – samolot
jestuj – jest
jon – on
kamas – but, trzewik (stare, zniszczone kamasy – to skorzni)
kargoleć – ziębnąć, marznąć
kasierować – szorować, myć
kiziak (kiziuk) – źrebak
kopny – sypki głęboki śnieg
korowaj – tort weselny
kruzyk – kubek
kuca – wnęka przy piecu kuchennym (pod murkiem)
kul – olbrzymi snop słomy (takie snopy wiązano po wymłóceniu zboża)
kuzden (kozden) – każdy
latoś – tego roku, w tym roku
legat – leń
letki – lekki (albo – w znaczeniu moralnym – łatwy, pusty)
łonskie – zeszłoroczne
masina – maszyna, samochód; płyta kuchenna
merga – mruga
mieta – rzuca na boki, kiwa
naduć – nadmuchać (duje – wieje), napełnić
nalaz – znalazł
nazad – z powrotem, do tyłu (mówiono też: curyk)
naziem – na ziemię
nima – nie ma
nosowka – chustka do nosa (także: śniptuch)
obsukać – oszukać
odliga – odwilż
okrasa – omasta(np.skwarki i tłuszcz do zupy)
oładzi (oładki) – placki
pałatki – namioty
po puciemku – (coś robić) kiedy jest już ciemno
po uscupku (po poscupku) – po omacku; macając, dotykając
pomer – umarł, zmarł
psiak – grzyb niejadalny
rezyka – granda, zabawa
roździawa – gapa
sagan – gar
sianc – szansa
siulak (korsiun) – jastrząb
skiela – skąd
skowera- skąpy
stela – stąd
śpik – sen, senność
śpuk – ten, który śpukuje – szuka, przewraca, szpera, stuka (śpuk przychodził najczęściej nocą i była to dusza pokutująca)
tamuj (tamoj) – tam
tołk – rozsądek
w trymiga – raz-dwa, szybko
wek – precz (wyrzucić precz)
wymerany – wybrudzony, umazany
wyrasić – przestraszyć, wystraszyć
zagwozdka – problem do rozwiązania
zegawka – pokrzywa
znarocny – specjalny (znaroku – umyślnie, celowo, specjalnie)
zywiuscy – żywotny
Bibliografia
Bacewicz J. „Podstawy wiedzy regionalnej ziemia suwalska” Słobódka 2002, Wydawnictwo „Siew”